Feqiyê Teyran (Kürtçe: Feqî Teyran), Kürt edebiyatının klasik döneminin en önemli şairlerinden biridir. Tam adı Muhammed olup, "Feqiyê Teyran" (Kuşların Fakîhi) lakabıyla tanınmıştır. Yaşamı hakkında kesin bilgiler olmamakla birlikte, 17. yüzyılın ikinci yarısı ile 18. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı tahmin edilmektedir.
Feqiyê Teyran'ın doğum yeri ve hayatının büyük bir bölümünü geçirdiği yer olarak Hakkari yöresi gösterilmektedir. Bazı kaynaklar ise Mardin'in Savur ilçesine bağlı Hırbê Reş köyünde doğduğunu ileri sürmektedir. Hayatına dair bilgiler büyük ölçüde rivayetlere dayanmaktadır. Eğitimini medreselerde aldığı, Arapça, Farsça ve Kürtçe'ye hakim olduğu düşünülmektedir. "Feqî" unvanı, o dönemde medrese eğitimi almış, bilgili kişilere verilen bir sıfattır.
"Teyran" lakabının ise doğayı, özellikle de kuşları çok sevmesinden ve şiirlerinde sıkça bu temaları işlemesinden kaynaklandığı rivayet edilir. Halk arasında dolaşan efsanelere göre, kuşlarla konuşabildiği, onların dertlerini anlayabildiği ve onlardan dersler çıkardığına inanılırdı.
Feqiyê Teyran, Kürt edebiyatının klasik döneminin en önemli temsilcilerindendir. Eserleri, Kürt dilinin zenginliğini ve edebi potansiyelini ortaya koymaktadır. Şiirlerinde aşk, doğa, tasavvuf, insanlık gibi evrensel temaları işlemiştir. Dilinin sadeliği, anlatımının akıcılığı ve imgelerinin canlılığı, onu halk arasında sevilmesini sağlamıştır.
Feqiyê Teyran'ın şiirlerinde, Kürt folklorunun, mitolojisinin ve kültürel değerlerinin izleri de görülmektedir. Bu nedenle, eserleri Kürt halkının hafızasında derin izler bırakmıştır ve günümüzde de okunmaya devam etmektedir.
Feqiyê Teyran'ın eserleri genellikle Kürtçe (Kurmanci lehçesi) yazılmıştır. Eserlerinin çoğu divan edebiyatı tarzındadır ve qesîde, xelîca, du’betî, şi’r gibi nazım şekillerini kullanmıştır. En bilinen eserlerinden bazıları şunlardır:
Feqiyê Teyran'ın eserlerinin tam sayısı ve içeriği konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Şiirlerinin çoğu sözlü olarak aktarılmış ve zaman içinde farklı varyasyonlar kazanmıştır. Bu nedenle, farklı kaynaklarda farklı şiirlere rastlamak mümkündür.
Feqiyê Teyran, Kürt edebiyatı ve kültürü üzerinde derin bir etki bırakmıştır. Şiirleri, Kürt halkının duygularını, düşüncelerini ve değerlerini yansıtmaktadır. Eserleri, Kürt edebiyatının sonraki dönemlerine ilham kaynağı olmuştur.
Günümüzde de Feqiyê Teyran'ın eserleri okunmakta, yorumlanmakta ve Kürt kültürel mirasının önemli bir parçası olarak yaşatılmaktadır. Adına festivaller düzenlenmekte, heykelleri dikilmekte ve eserleri üzerine akademik çalışmalar yapılmaktadır.
Bu makale, Feqiyê Teyran'ın yaşamı, edebi kişiliği, eserleri ve etkisi hakkında genel bir bilgi sunmaktadır. Daha detaylı bilgi için, yukarıda belirtilen kaynaklara ve Kürt edebiyatı üzerine yapılan araştırmalara başvurulabilir.